Różnorodność zamiast ocen — przestrzeń dla każdego
W Bazie Polnej Edukacji relacje międzyludzkie i procesy grupowe są jednym z filarów codziennego działania. Każde spotkanie to okazja do wspólnego bycia, podejmowania interakcji – rozmów, współdziałania i aktywnej nauki życia w grupie w naturalny sposób — poprzez działanie, obserwację i doświadczanie.
Nasze dni mają określoną strukturę — rozpoczynamy je i kończymy wspólnym kręgiem. W środku dnia jest przerwa na obiad, czas odpoczynku i rozmów – wspólnego jedzenia przy ognisku. Te rytuały wprowadzają rytm i dają poczucie bezpieczeństwa, regulują wiele aspektów życia grupowego. W kręgu ustalamy plan dnia, podejmujemy wspólne decyzje, dzielimy się przemyśleniami i uczymy się słuchać innych. To ważny element, który porządkuje czas, a jednocześnie daje przestrzeń na budowanie odpowiedzialności i sprawczości wśród uczestników.
Większość dnia to czas na swobodne działania na naszym terenie, na łąkach lub w pobliskim lesie — w zależności od tego, jak zdecyduje wspólnie grupa. To dzieci są tu inicjatorami aktywności: realizują zaplanowane pomysły, dzielą się nimi negocjują między sobą, szukają nowych inspiracji do zabaw i prac, a niekiedy… po prostu się nudzą. Ta nuda nie jest traktowana jako coś negatywnego — to przestrzeń, z której często wyłaniają się najciekawsze inicjatywy, zabawy i formy współpracy.
W naszym środowisku nie stosujemy oceniania ani porównywania. Wierzymy, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie i ma prawo do własnej ścieżki. Grupa jest różnorodna – pod względem wieku, temperamentu, sposobu uczenia się, poziomu umiejętności – i właśnie ta różnorodność stanowi jej siłę. Uczestnicy mają wpływ na to, jak wygląda ich dzień i co w nim robią. Dzięki temu rozwijają kompetencje społeczne: uczą się rozmawiać, podejmować decyzje, głosować, negocjować i zawierać umowy, które później starają się respektować. To praktyczna lekcja odpowiedzialności, szacunku i empatii.
W trakcie dnia dzieci zapraszają się do wspólnych zabaw, samodzielnie ustalają zasady i czuwają nad ich przestrzeganiem. Czasem spontanicznie wyłaniają się liderzy lub osoby odpowiedzialne za konkretne zadania. Wspólne działania uczą elastyczności, komunikacji i współpracy. Dzieci mają też okazję próbować się w różnych rolach — od organizatora, przez twórcę, po obserwatora. Nie unikamy konfliktów — traktujemy je jako naturalną część życia grupowego i okazję do nauki rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z emocjami.
Taka forma edukacji stanowi alternatywę dla tradycyjnej klasy i jedna z podstawowych wartości zajęć w terenie. Dzieci, które nie czują się komfortowo w szkolnej rzeczywistości — z powodu stylu uczenia się, potrzeb sensorycznych czy neuroatypowości — często odnajdują się w przestrzeni, gdzie mogą działać praktycznie, zgodnie ze swoimi predyspozycjami i w atmosferze akceptacji. Wiele ich różnych umiejętności i predyspozycji ujawnia się dopiero w terenie, w praktycznym działaniu wtedy, gdy czują się w grupie wystarczająco bezpiecznie i nie są poddawane presji oceny.
Różnorodność aktywności, brak rywalizacji, rezygnacja z oceniania i duży nacisk na otwartą komunikację przeciwdziała wykluczeniu. Sprawiają, że każdy uczestnik ma szansę znaleźć dla siebie miejsce — niezależnie od wieku, umiejętności, ograniczeń czy podejmowanych wyzwań. Rozpiętość wiekowa, którą uznajemy za atut, sprawia, że codzienne funkcjonowanie grupy bardziej przypomina rodzinę czy społeczeństwo niż jednolitą klasę. To środowisko, w którym dzieci uczą się współistnieć i współpracować z osobami na różnym etapie rozwoju.
W Bazie Polnej Edukacji relacje są fundamentem codziennej praktyki, dlatego nasze zajęcia trwają ponad pięć godzin, tak by była na to wszystko przestrzeń — na wolność, różnorodność i wzajemny szacunek. Przestrzeń, w której każde dziecko może wzrastać w zgodzie ze sobą i w relacji z innymi.
Alicja Kuchar – przewodniczka beskidzka, trenerka outdoor learning, z wykształcenia pedagożka, z przekonania – edukatorka podążająca ścieżkami alternatywnej edukacji.
